Os galaicos eran un pobo que habitaban o que hoxe seria o norte de Portugal, e foron o premer pobo sometido por os romanos. Os romanos déronlle o nome de galaicos al conxunto de pobos que habitaban o noroeste de la Península. Pero en si, en a antiga Gallaecia habitaban un conxunto de pobos de orixe incerto, que tiñan en común una cultura castrexa. En esta mestura de pobos coexistían os galaicos, que son una rama dos lusitanos e que descenderían posiblemente de invasores indoeuropeos, e outros pobos como os nerios que serian o que se coñece actualmente como celtas. Todo elo conxuntamente con la base de poboación autóctona mais elementos mediterráneos, daría lugar a o que se coñece como cultura castrexa.
O orixe dos nosos ancestros están cubertos per a brétema da historia. Os castrexos, non deixaron ningún documento escrito e non se encontraron restos funerarios.
A arqueoloxía, a lingüística e os escritos da época romana, sobre todo de Estrabon, son as fontes utilizadas pre a tratar de desentrañar o misterio sobre o orixe dos pobos da Gallaecia.
No século dezanove, os “románticos”, movemento intelectual galeguista, buscaron un orixe celta pre os castrexos. Por un lado, Murguía en a súa obra “Historia de Galiza”. Y por outro lado, Pondal que inmortalizou nos seus poemas unha Galiza celta chea de guerreiros e bardos. A pesar de esta idea romántica, que axudo a fraguar una nacionalismo galego baseado en el orixe celta, o elemento celta estando presente en a cultura castrexa e un elemento minoritario, xa que posiblemente solo un dez o un quince por cento de os antigas tribos galaicas serian de orixe celta. Deixando iso si, una profunda pegada en el folclore e la toponimia de la Galiza actual.
Actualmente hai dos posturas enfrontadas, encontrando arqueólogos como Calo Lourido que negan a presenza celta na antiga Galiza e defenden un orixe autóctono per os galaicos. E lingüistas como Rosa Brañas que si defenden a presenza de pobos celtas na nos aterra. Polémica na que non penso entrar e vou tratar de facer o meu propio análises tendo en conta a arqueoloxía, a lingüística e os escritos de Estrabon.
O que está claro e que a Galiza antiga esta inmersa na area indoeuropea. Desde la lingüística podemos apreciar que o nome que se daban a si mesmos os galaicos “kaillikoi” ten una raíz claramente indoeuropea, o prefixo kall- significa montaña. Así como outra proba seria o nome dos “equini”, tribo do centro de Galiza, tamén de clara raíz indoeuropea, onde o prefixo equi- deriva de cabalo.
Desde a historia clásica os historiadores romanos engloban a os galaicos dentro de os pobos lusitanos, e esta claro que eran lingüística e étnicamente el mesmo pobo.
¿Qué tipos de indoeuropeos chegaron a Galiza? Algúns historiadores falan de ligures e incluso de escitas, pero o mais probable e que foran ilirios, sendo estes, o orixe de pobos como os cántabros e diversas tribos astures. Lo que no podemos poñer en dúbida es que en Galiza houbo tribos de etnia celta, como afirmo Estrabon, cando fala de xentes como os nerios ou os artabros, que son tribos celtas o de claro nome celta. Incluso o nome da antiga Coruña, Brigantia e de clara raíz celta, tamén os célticos de cerca de Sarria, deixaron a un pobo cercan o nome de Céltigos.
Algúns celtas haberían chegado del sur de la Península, concretamente de cerca del río Guadiana e outros procederían do centro de la meseta. E incluso algúns desde o centro de Europa, estes poderían ser tribos gaélicas antes de la súa chegada a Irlanda, aínda que este entra dentro do terreo da hipóteses.
A sociedade castrexa e obxecto de polémica, algúns opinan que eran xentes pacificas dedicadas a agricultura. Por outro lado outras postura, pre xustificar as construcións defensivas de os castros, sería la de Calo Lourido que mantén que a construción de as murallas era como unha forma de “presumir de prestixio”. Algo bastante ridículo como sería construír un rañaceos de vinte e nove plantas solo pre presumir e telo baleiro.
Os castros son construcións defensivas xa que a propia xeografía de Galiza non permite unha sociedade agrícola, senon unha economía de subsistencia con desequilibrios sociais que favorecerían os conflitos.
En referencia a os conflitos, en os textos clásicos de Estrabon falase do carácter guerreiro dos galaicos e lusitanos. Describindo as actuacións de os guerreiros de o lusitano Viriato, como similares as cofradías guerreiras de Irlanda. Ademais de facer eco de cómo tiña lugar la resistencia galaica contra os romanos, sendo esta impropia de labradores pacíficos.
A ausencia de armas nos castros e outra tese defendidas por os teóricos da “sociedade pacifica”, pero moitos pobos indoeuropeos lanzaban as súas armas a os deuses dos ríos, como crenza de que a augas do río eran la porta de entrada a outro mundo.
Os deuses dos galaicos son outro elemento de misterio, Estrabon, en a súas obras, fala das danzas dos galaicos nas noites de plenilunio, pero a súa postura fronte a la relixión de los galaicos, es que eran ateos. Pero quizás se deba a que os castrexos non tiñan estatuas dos seus deuses xa que, adoraban a natura e os astros, algo cercan a as súas vidas, por lo que no necesitaban crear estatuas ni imaxines. Como se pode apreciar por exemplo en o carácter sagrado dos ríos, posiblemente una de las deusa mais importante soa a deusa Navia, antiga deusa acuática, que deixou o seu nome en varias vilas.
Una figura importante que quizás existirei en estes pobos del noroeste de España serian los druídas, sacerdotes de los antigos celtas que tiñan o bosque como lugar sagrado. Baseándonos en algúns topónimos en concreto o referido a Nemethon, bosque sagrado, moi abundante en Galiza o incluso o nome da vila da Carnota similar o nome do bosque sagrado dos galos Carnutes. Partindo de esta similitude de topónimos no es arriscado afirmar que los druídas existiron entre los pobos de Galiza.
Como conclusión los historiadores actuais coinciden en que o noroeste da Península formaría unha unidade cultural coñecida por “castrexa”. A la cal englobaríanse pobos que os romanos definiron como galaicos, astures e lusitanos. Estes pobos serian unha mestura cultural e social, baseada en a cultura neolítica, que deixaría un papel moi importante da muller na sociedade. Con la chegada de pobos indoeuropeos, tanto celtas como non celtas, se acabaría definido a lingua maioritaria e as crenzas relixiosas de estes pobos. E o medio hostil crearía sociedades pouco agrícolas, mais ben gandeiras con moitas desigualdades sociais que farían de estes pobos xentes moi belicosas. Sobre o tipo de organización social, falase de parentesco de clans, tribos e incluso nacións. Entre la diferentes tribos que convivían xuntas en o mesmo territorio, debía existir una aristocracia incluso con caudillos e reis e cofradías de guerreiros, artesáns, agricultores, gandeiros e una casta relixiosa. Sendo o castro o centro de vida de estas comunidades.
A nosa comarca, O Caurel, estaría baixo a zona astur. E o pobo que habitou esta comarca, os susarros, son claramente indoeuropeos como se pode apreciar en la raíz sarr- que deriva de canle de auga. Por outro lado, as teorías que falan de que os castros de O Caurel foron construídos por os romanos pre protexer a ruta do , son “ridículas”, os romanos nunca copiarían construcións indíxenas sendo a súa ingeniería defensiva a mellor do mundo. Outra cousa e que aproveitaran castros xa feitos pre protexer as rutas do ouro.
O que temos que ter en conta, es que el elemento celta foi sobrevalorado e tratar de darlle a todos estes pobos un orixe autóctono e moi arriscado, xa que el seu tipo de cultura e moi similar a la de os pobos indoeuropeos que poboaron toda Europa en os seus inmigracións desde as estepas rusas.
Articulo publicado por A Candea revista do Caurel (maio 2009)
